Τι μπορώ να κάνω για να τηρεί το παιδί μου τα όρια που του θέτω;

Πολλοί ενήλικες, γονείς, εκπαιδευτικοί, γιαγιάδες/παππούδες και γενικά όσα ασχολούνται με την ανατροφή και τη διαπαιδαγώγηση των παιδιών αντιμετωπίζουν συχνά συμπεριφορές των παιδιών οι οποίες τους φέρνουν σε δύσκολη θέση. Τα παιδιά συνήθως θέλουν να κάνουν αυτό που θέλουν, όταν το θέλουν και μπορούν να καταφύγουν σε όλες τις πιθανές μεθόδους για να το πετύχουν. Από σπαρακτικό κλάμα μέχρι απειλές ότι θα πάψουν να μας αγαπούν ή ότι δεν είμαστε αρκετά καλοί κλπ. Φυσικά και εμείς ως ενήλικες έχουμε καθήκον να θέτουμε όρια στα παιδιά αφού αυτό είναι ότι καλύτερο μπορούμε να κάνουμε γι’ αυτά μετά από την αγάπη μας. Και λέγοντας όρια εννοούμε ότι ξεκαθαρίζουμε στο παιδί ποιες συμπεριφορές του είναι αποδεκτές και ποιες όχι και στην περίπτωση της εκδήλωσης μη επιθυμητής συμπεριφοράς να υπάρχει μια συνέπεια.

 Πολλοί ενήλικες όμως παραπονιούνται ότι παρόλο που βάζουν όρια στα παιδία αυτά δεν τα τηρούν, τουλάχιστον όχι πάντα και βρίσκονται συχνά σε διαμάχη με το παιδί. Τα όρια για να είναι αποτελεσματικά πρέπει να πληρούν τις πιο κάτω προϋποθέσεις:

1. Ο αριθμός τους δεν είναι πολύ μεγάλος. Θέτονται μόνο όσα όρια θεωρούνται απαραίτητα. Στην νηπιακή ηλικία είναι λιγότερα και μεγαλώνοντας το παιδί αυξάνονται ανάλογα με την αντίληψη, τις ανάγκες και ικανότητες του. Για παράδειγμα σ’ ένα νήπιο μπορεί να ζητάμε να φυλάξει τα παιχνίδια του όταν τελειώσει το παιχνίδι του ενώ σε ένα παιδί σχολικής ηλικίας μπορεί εκτός από αυτό να πρέπει να κάνει τα μαθήματα του πριν να παίξει.
2. Τα παιδιά κατανοούν τη λειτουργία και χρησιμότητα κάθε ορίου/κανόνα. Εξηγούμε στα παιδιά γιατί υπάρχει κάθε κανόνας και πως τα βοηθά έτσι ώστε να κατανοούν τη χρησιμότητα του και όχι να τα θεωρούν παράλογες απαιτήσεις των ενηλίκων. Για παράδειγμα πρέπει να κοιμάται μέχρι τις 8 το βράδυ για να μπορεί να ξυπνήσει το επόμενο πρωί με όρεξη για το σχολείο.
3. Τα όρια είναι πολύ απλά και ξεκάθαρα διατυπωμένα. Τα όρια περιγράφουν ξεκάθαρες συμπεριφορές και δεν είναι αόριστα. Για παράδειγμα λέμε ότι θα παίζετε μιλώντας ήρεμα ο ένας στο άλλον και θα μοιράζεστε τα παιχνίδια σας και όχι να παίζετε φρόνιμα. Το φρόνιμα μπορεί ο καθένας να το ερμηνεύει διαφορετικά.
4. Τα παιδιά εμπλέκονται όσο είναι δυνατό στη θέσπιση τους και τα θεωρούν όσο γίνεται δικές τους εισηγήσεις και αποφάσεις. Συζητάμε μαζί τους και καθορίζουμε μαζί τις συνέπειες μετά από διάλογο, δεν τις επιβάλουμε αυταρχικά. Για παράδειγμα μπορούμε να ρωτήσουμε το παιδί τι θα θεωρούσε ως λογική συνέπεια όταν χτυπήσει τα αδέρφια του και να διαπραγματευτούμε μαζί τη συνέπεια που θα έχει αυτή του η πράξη.
5. Οι συνέπειες πρέπει να έχουν σχέση με τη μη αποδεκτή συμπεριφορά. Για παράδειγμα αν χτύπησε τον αδερφό του τότε δε θα μπορεί να παίξει μαζί του για κάποιο χρονικό διάστημα αφού δεν μπορεί να του συμπεριφέρεται σωστά και όχι ότι δε θα φάει γλυκό για μια βδομάδα αφού αυτό δεν έχει καμία σχέση με τη συμπεριφορά του.
6. Τα όρια ισχύουν και είναι σταθερά χωρίς να γίνονται αποδεκτές παρεκκλίσεις. Αν για παράδειγμα υπάρχει το όριο κοιμάσαι κάθε βράδυ στις 8 δε θα το αφήσω να κοιμηθεί αργότερα επειδή κλαίει ή με παρακαλεί να το αφήσω περισσότερο.

7. Τα όρια μπορούν να αλλάξουν μόνο μετά από διαπραγμάτευση και κοινή απόφαση γονέα- παιδιού. Αν για παράδειγμα πάλι υπάρχει ο κανόνας για την ώρα του ύπνου θα μπορούσαμε να συζητήσουμε με το παιδί από πριν πότε αυτό δεν ισχύει. Για παράδειγμα την προηγούμενη μιας αργής ή το Σαββατοκύριακο και όχι να υποκύψουμε στις απαιτήσεις του μια δεδομένη στιγμή.
8. Οι συνέπειες από τη μη τήρηση των κανόνων πρέπει να είναι διαβαθμισμένες και να καθοριστούν από την αρχή μέσα από διάλογο με τα παιδιά. Για παράδειγμα η συνέπεια από το να βρίσει τα αδέρφια του με το να τα χτυπήσει θα πρέπει να είναι διαφορετική και να ξέρει από πριν τι συνεπάγεται κάθε συμπεριφορά. Μπορούμε να το έχουμε συζητήσει από πριν μαζί του και να έχουμε καθορίσει από πριν τις συνέπειες. Αν βρίσει για παράδειγμα μπορεί η συνέπεια να είναι να παίζει μόνο του για 2 ώρες ενώ αν τα κτυπήσει να παίζει μόνο του για 1 μέρα.
9. Αποφεύγεται η χρήση της λέξης τιμωρία και αποφεύγουμε να επιβάλουμε στα παιδιά αρνητική συνέπεια για την οποία δεν είναι ενήμερα. Δε γίνεται για παράδειγμα όταν το ακούσουμε να βρίζει να του πούμε εκείνη τη στιγμή «Πήγαινε στο δωμάτιο σου 2 ώρες τιμωρία για αυτό που έκανες» αν δεν το είχαμε συζητήσει πριν με το παιδί. Την πρώτη φορά που θα παρουσιάσει μια μη επιθυμητή συμπεριφορά τη συζητούμε μαζί του εξηγώντας του γιατί είναι λάθος και βάζουμε μαζί τα όρια και τη συνέπεια η οποία θα μπει σε εφαρμογή την επόμενη φορά που θα παρουσιάσει τη μη αποδεκτή συμπεριφορά.
10. Δείχνουμε συμπάθεια στα παιδιά όταν υποστούν μια συνέπεια. Όταν το παιδί υποστεί μια συνέπεια π.χ χάνει το δικαίωμα να παίζει με τα παιχνίδια του για κάποιες μέρες γιατί δεν τα φύλαξε όταν τελείωσε, δε του λέμε «Καλά να πάθεις. Στα έλεγα εγώ». Αυτό δείχνει ότι χαιρόμαστε με τη λύπη του παιδιού. Μπορούμε να του πούμε «Λυπάμαι πάρα πολύ που χρειάστηκε να υποστείς αυτή τη συνέπεια. Ας δούμε τι μπορείς να κάνεις την επόμενη φορά για να μη χρειαστεί να την υποστείς ξανά.»
11. Είμαστε εμείς οι ίδιοι πρότυπο τήρησης των ορίων. Δε γίνεται για παράδειγμα να ζητάμε από το παιδί μας να μην είναι όλη μέρα μ’ ένα κινητό στο χέρι και να το κάνουμε εμείς. Ή να του ζητάμε να μη φωνάζει και να το κάνουμε εμείς. Εμείς κάνουμε πρώτοι αυτό που ζητάμε από το παιδί να κάνει.